ERIKSCHOBBEN.BE

Transactionele analyse of TA is de term die gebruikt wordt voor de persoonlijkheidstheorie en tevens psychotherapeutische behandelmethode zoals deze is ontwikkeld door Eric Berne in de jaren 50 van de twintigste eeuw.

De TA gaat ervan uit dat ervaringen in de vroege levensjaren ervoor zorgen dat een mens besluiten neemt over zichzelf en zijn omgeving. Deze positieve of negatieve besluiten zijn van invloed op de kwaliteit van de verdere levensloop (het script). Groei en ontwikkeling worden geremd door negatieve besluiten, terwijl positieve besluiten een stimulerende invloed hebben.

Behandelmethoden zijn erop gericht de scripts te analyseren en door gedragsveranderingen te proberen het script om te buigen. Hiertoe wordt een contract afgesloten met de behandelaar waarin therapie-doelen zo concreet mogelijk worden omschreven. De manieren waarop de doelen worden bereikt (de daadwerkelijke behandelmethoden) zijn uiteenlopend.

Belangrijke onderdelen van TA

Script

Een opgroeiend kind probeert de wereld en zijn plaats erin te begrijpen en volgens de TA doet hij dat door een script op te stellen, een soort bewuste of halfbewuste planning van zijn (toekomstige) leven. Ouders en andere belangrijke personen in het leven van het kind hebben een belangrijke invloed op het ontstaan ervan. Het script wordt gedurende de verdere levensloop steeds aangepast, maar de kern en uitgangspunten ervan worden al in de vroege jeugd vastgelegd. Eenmaal volwassen is men zich niet meer bewust van het script.

De TA gaat ervan uit dat de mens steeds weer opnieuw de strategieën uit zijn kindertijd toepast, ook als dat tot pijn of mislukking leidt. Door ervaringen in de vroege levensjaren neemt de mens al in zijn jeugd besluiten over hoe hij in zijn verdere leven met zichzelf en zijn omgeving om zal gaan. Deze positieve of negatieve besluiten zijn van invloed op de kwaliteit van de verdere levensloop.

Groei en ontwikkeling worden geremd door negatieve besluiten ("ik ben niet OK" of "jij bent niet OK") terwijl positieve besluiten een stimulerende invloed hebben ("ik ben OK en jij bent OK"). Er worden drie soorten scripts onderscheiden, die van de winnaar, de verliezer en de niet-winnaar. Deze drie typen scripts kunnen zich ook afspelen binnen één en dezelfde persoon.

Complementaire transacties

In complementaire transacties is er sprake van een evenredige vorm van transacties. Bijvoorbeeld: een kind-kind transactie zoals aangegeven in het schematische voorbeeld. De praktische uitwerking daarvan kan de volgende korte dialoog zijn. De ene vraagt vanuit zijn kind-egopositie: "Wil je een snoepje?" en dan kan de ander vanuit zijn kind-positie reageren met: "Mmmmm, ik ben dol op snoep." Hoewel het wat kinderlijk aandoet, is hier toch sprake van een evenredige en effectieve vorm van communiceren: een effectieve transactie.

Gekruiste transacties

In een gekruiste transactie is er sprake van een mismatch van egoposities. De ego-positie die de ene aanspreekt bij de ander, is een andere dan waar de ander bij de ene aan appelleert. In de schematische weergave wordt dat weergegeven als iemand die vanuit zijn ouder het kind in de ander aanspreekt, terwijl deze vervolgens reageert vanuit zijn kind en een appel doet aan het kind bij de ander. In de praktijk zou dat als volgt kunnen worden verbeeld:

Verzender vanuit ouder-positie: "Wil jij wel even snel je kamer opruimen", daarmee de ander als zijn kind aansprekend.

Ontvanger vanuit kind-positie: "Kamers opruimen is hartstikke stom!", en deze doet daarmee een appel op de verzender vanuit zijn kind-positie.

Gekruiste transacties worden in de TA beschouwd als niet effectief.

Strokes

Een stroke in de TA-betekenis is een handeling of uitspraak die een reactie van de ander uitlokt. De Engelse term "stroke" heeft twee betekenissen, namelijk "liefkozing" maar ook "klap". Deze dubbele betekenis wordt gebruikt in de TA om de positieve zowel als negatieve uitwerking van een stroke te duiden. Een stroke is een onderdeel van een transactie in de TA-zin van het woord.

De achtergrond van het gebruik van het begrip stroke in de TA is, dat de mens hunkert naar erkenning. En als dat niet kan worden verkregen door positieve strokes (compliment, aanmoediging, liefkozing), dan zal men erkenning gaan zoeken in andere beschikbare prikkels, ook als dat het ontvangen van negatieve strokes betekent (boosheid, vernedering, klap). Een kind test allerlei verschillende soorten gedrag en strategieën uit, die strokes en daarmee erkenning als persoon kunnen opleveren.

Een transactie kan worden beleefd als positief of negatief, afhankelijk van het soort strokes dat erbij wordt gebruikt. Omdat de mens een fundamentele hunkering heeft naar erkenning door middel van strokes, zal men vaak zelfs de voorkeur geven aan negatieve transacties boven geen transactie.

Dramadriehoek

De dramadriehoek (ook wel Reddingsdriehoek of Karpman-driehoek genoemd) is een vrij bekend begrip afkomstig uit de TA.

In de dramadriehoek wordt ervan uit gegaan dat een mens tijdens transacties één (of meer) van drie rollen kan vervullen: de Aanklager, de Redder of het Slachtoffer. Het is een model dat begrijpelijk maakt hoe bijvoorbeeld discussies of meningsverschillen, gebaseerd zijn op onbegrip van zowel elkaar als op onbegrip van eigen, onbewust en verdrongen gedrag. Omdat 'dramadriehoek spelen' onbewust gedrag is, kan besef van verantwoordelijkheid voor eigen emotie en handelen, problemen oplossen. Zodoende is de Dramadriehoek metafoor bij uitstek geschikt om metacommunicatie bewust te maken. Met name wordt het model gebruikt door therapeuten, counselors en bemiddelaars omdat het onbewuste beweegredenen, bewust kan maken. Het maakt verborgen communicatie zichtbaar en begrijpelijk.

Spelletjes

Eric Berne introduceerde in zijn boek Games People Play het spelletje als onderdeel van de TA. Binnen de TA wordt het spelletje gedefinieerd als een complementaire serie transacties, die met een bijbedoeling worden uitgevoerd en een voorspelbare uitkomst hebben. Deze uitkomst wordt de payoff genoemd en kan als doel hebben: het verkrijgen van aandacht, sympathie, genoegdoening, ontlading, wraak, of andere emoties die het script bevestigen. Spelletjes zijn een belangrijk onderdeel binnen de dramadriehoek.

Eric Berne beschrijft een flink aantal spelletjes, waarbij hij binnen de verschillende soorten spelletjes steeds zeer vergelijkbare structuren waarneemt. Hij maakt daarbij een onderverdeling naar de schadelijkheid en het geaccepteerd zijn van de spelletjes:

Eerstegraadsspelletjes zijn geaccepteerd binnen de sociale omgeving van de spelers.

Tweedegraadsspelletjes worden door de spelers liever in het verborgene uitgevoerd, al is de schade vaak beperkt en niet onomkeerbaar.

Derdegraadsspelletjes kunnen behoorlijke (psychische of lichamelijke) schade of letsel veroorzaken bij één of meer van de spelers.

Rackets[bewerken]

Het begrip racket wordt binnen de TA gebruikt voor een strategie, waarbij "toegestane gevoelens" worden gebruikt om "niet-toegestane" gevoelens te verhullen. De behoefte aan deze "niet-toegestane" gevoelens is door ervaringen in de jeugd ontstaan en vastgelegd in het script. Het doel van de racket is niet om een probleem op te lossen, maar om interne en externe rechtvaardiging te vinden voor de "niet-toegestane" gevoelens en om zo het script te herbevestigen.

Een voorbeeld van een racket is van iemand die zegt: "Waarom doen aardige mensen mij uiteindelijk altijd pijn!". De racket van deze persoon is een strategie die als doel heeft om aan te tonen en te concluderen dat "de mensen je uiteindelijk altijd zullen laten vallen". Om dit te bereiken vertoont de betreffende persoon (vaak onbewust) gedrag en strategieën die automatisch zullen leiden tot het gewenste doel, ondanks de tentoongespreide protesten en gekwetste gevoelens. Een achterliggende bedoeling kan daarbij bijvoorbeeld zijn om aan te tonen, dat het altijd de schuld van de ander is.

Bron: Wikipedia